بررسی فیتوشیمیایی، آنتی‌اکسیدانی و ضد قارچی اسانس برگ گیاه پنج انگشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد ، گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

2 استادیار، مرکز تحقیقات گیاهان دارویی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

3 استادیار، گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

4 استادیار، گروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

10.22092/bcpp.2023.363132.343

چکیده

گیاه پنج انگشت (Vitex agnus–castus)، متعلق به خانواده Lamiaceae، از گیاهان بومی ایران می­ باشد. به منظور یافتن ترکیبات طبیعی دارای خاصیت ضد قارچی و سازگار با محیط زیست، اثر اسانس برگ این گیاه بر رشد میسیلیومی سه گونه قارچ مهم عامل تخریب و فساد محصولات کشاورزی شامل Botrytis cinerea، Penicillium digitatum و Aspergillus flavus به روش تماس با بخار به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 6 حجم از اسانس خالص (2، 4، 8، 16، 32 و 64 میکرولیتر) با سه تکرار در دمای 1±25 درجه سلسیوس روی محیط کشت PDA (عصاره سیب زمینی– دکستروز– آگار) در شرایط آزمایشگاه انجام شد. همچنین اثر آنتی­ اکسیدانی اسانس به روش مهار رادیکال آزاد DPPH مورد ارزیابی قرار گرفت. ترکیبات شیمیایی اسانس با استفاده از دستگاه­ های GC و GC–MS شناسایی و اندازه ­گیری شد. بازده استخراج اسانس به روش تقطیر با آب 0/41 درصد بود. تجزیه شیمیایی اسانس برگ گیاه پنج انگشت نشان داد که سه ترکیب α–pinene  (52/70 درصد)، limonene (15/77 درصد) و (E)–caryophyllene (8/69 درصد) محتوای غالب آن را تشکیل می­ دهند. نتایج آزمون ضد قارچی نشان داد که حجم 64 میکرولیتر دارای بیشترین اثر بازدارندگی بر مهار رشد قارچ است. از بین گونه­ های قارچ مورد مطالعه، P. digitatum کمترین و B. cinerea بیش­ترین حساسیت در برابر اسانس را نشان دادند. همچنین، خاصیت بالای آنتی­اکسیدانی این اسانس با IC50 معادل 0/07 میلی گرم بر میلی­لیتر در مقایسه با آنتی­اکسیدان سنتزی BHT (  IC50=0/04mg/mL) به اثبات رسید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Agrios, G.N. 2005. Plant Pathology. 5th ed. Academic Press, Elsevier, USA.
Amoozegaran, A., Dehghan, H., Homami, S.S. & Hashemi, S.A. 2022. Efficacy of an edible coating, containing thyme essential oil, to control Fusarium oxysporum and the quality of tomato fruits. Journal of Food Measurement and Characterization, 16(5): 3760–3767.
Asdadi, A., Hamdouch, A., Oukacha, A., Moutaj, R., Gharby, S., Harhar, H., El Hadek, M., Chebli, B. & Hassani, L.I. 2015. Study on chemical analysis, antioxidant and in vitro antifungal activities of essential oil from wild Vitex agnus–castus L. seeds growing in area of argan tree of Morocco against clinical strains of Candida responsible for nosocomial infections. Journal De Mycologie Medicale, 25(4): 118–127.
Asdadi, A., Idrissi Hassani, L. M., Chebli, B., Moutaj, R., Gharby, S., Harhar, H., Salghi, R. & El Hadek, M. 2014. Chemical composition and antifungal activity of Vitex agnus–castus L. seeds oil growing in Morocco. Journal of Materials and Environmental Science, 5(3): 823–830.
Azizuddin, C. M. 2011. Antibacterial, phytotoxic, insecticidal and cytotoxic potential of Vitex agnus–castus. Journal of Medicinal Plants Research, 5(23): 5642–5645.‏
Badawy, M.E. & Abdelgaleil, S.A. 2014. Composition and antimicrobial activity of essential oils isolated from Egyptian plants against plant pathogenic bacteria and fungi. Industrial Crops and products, 52: 776–782.
Dehghan, H., Sarrafi, Y. & Salehi, P. 2016. Antioxidant and antidiabetic activities of 11 herbal plants from Hyrcania region, Iran. Journal of food and drug analysis, 24(1): 179–188.
Dehghan, H., Sarrafi, Y. & Salehi., P. 2015. Chemical composition of the essential oil of Convolvulus persicus L. Journal of Essential Oil–Bearing Plants, 18(3): 592–595.
Gokbulut, A., Ozhan, O., Karacaoglu, M. & Sarer E. 2010. Radical scavenging activity and vitexin content of Vitex agnus castus leaves and fruits FABAD Journal of Pharmaceutical Sciences, 12(35): 85–91.
Habbab, A., Sekkoum, K., Belboukhari, N., Cheriti, A.Y. & Aboul–Enein H. 2016. Essential oil chemical composition of Vitex agnus–castus L. from Southern–West Algeria and its antimicrobial activity. Current Bioactive Compounds, 12(1): 51–60
Haghighi, T.M. & Saharkhiz, M. J. 2021. Phytotoxic potential of Vitex pseudo–negundo leaf and flower extracts and analysis of phenolic compounds. Biocatalysis and Agricultural Biotechnology, 34: 102018.
Hossain, F., Follett, P., Vu, K.D., Harich, M., Salmieri, S. & Lacroix, M. 2016. Evidence for synergistic activity of plant–derived essential oils against fungal pathogens of food. Food microbiology, 53: 24–30.
Katiraee, F., Mahmoudi, R, Tahapour, K., Hamidian, G. & Emami, S.J. 2015. Biological properties of Vitex agnus–castus essential oil (phytochemical component, antioxidant and antifungal activity). Biotechnology and Health Sciences, 2(2): e26797.
Kumar, S., Mahapatro, G. K., Yadav, D. K., Tripathi, K., Koli, P., Kaushik, P., Sharma, K. & Nebapure, S. 2022. Essential oils as green pesticides: An overview. Indian J. Agric. Sci, 92(11), 1298–1305.
Levchyk, N.Y, Skrypchenko, N.V, Liybinska, A.V., Yunosheva, O.P, Dziuba, O.I. & Rakhmetov D.B. 2016. Anti–Fungal Activity and Allelopathic Influence of Vitex agnus–castus L. (Verbenaceae) Essential Oils on Actinidia deliciosa in vitro Culture. Ecologia Balkanica, 8(2): 17–24.
Maltas, E., Uysal, A., Yildiz, S. & Durak, Y. 2010. Evaluation of antioxidant and antimicrobial activity of Vitex agnus–castus L. Fresenius Environmental Bulletin, 19(12): 3094–3099.
Matrose, N.A., Obikeze, K., Belay, Z.A. & Caleb, O.J., 2021. Plant extracts and other natural compounds as alternatives for post–harvest management of fruit fungal pathogens: A review. Food Bioscience, 41, 100840.
Mehlhorn, H., Schmahl, G. & Schmidt, J. 2005. Extract of the seeds of the plant Vitex agnus castus proven to be highly efficacious as a repellent against ticks, fleas, mosquitoes and biting flies. Parasitology Research, 95(5): 363–365.
Pouramini, P., Fotokian, M.H., Dehghan, H. & Hensel, G. 2019. Effect of Thiobacillus and superabsorbent on essential oil components in Thyme species. Journal of Essential Oil–Bearing Plants, 22(3): 799–810.
Rahmati Joneidabad, M. & Alizadeh Behbahani, B. 2021. Evaluation of chemical activity and antifungal effect of Vitex agnus–castus essential oil on Penicillium digitatum and Penicillium italicum causing orange rot. Journal of Food Science and Technology, 18(114): 82–73.
Rahul, S.N., Khilari, K., Sagar, S., Chaudhary, S., Kumar, S., Vihan, N. & Tomar, A., 2015. Challenges in postharvest management of fungal diseases in fruits and vegetables–a review. South Asian Journal of Food Technology and Environment, 1(2): 126–130.
Sarikurkcu, C., Arisoy, K., Tepe, B., Cakir, A., Abali, G. & Mete, E. 2009. Studies on the antioxidant activity of essential oil and different solvent extracts of Vitex agnus castus L. fruits from Turkey. Food and Chemical Toxicology, 47(10): 2479–2483.‏
Stojkovic, D., Sokovic, M., Glamoclija, J., Dzamic, A., Ciric, A., Ristic, M. & Grubisic, D. 2011. Chemical composition and antimicrobial activity of Vitex agnus–castus L. fruits and leaves essential oils. Food Chemistry, 128(4): 1017–1022.
Svecova, E., Proietti, S., Caruso, C., Colla, G. & Crino, P. 2013. Antifungal activity of Vitex agnus–castus extract against Pythium ultimum in tomato. Crop Protection, 43: 223–230.
Uebbing, M. R., Hayden, Z.D. & Hausbeck, M. 2023. Conventional and Biopesticide Fungicides for Cucurbit Downy Mildew Control on Cucumber in Michigan. Plant Health Progress, 1.
Ulukanli, Z., Cenet, M., Ozturk, B., Bozok, F., Karaborklu, S. & Demirci, S.C. 2015. Chemical characterization, phytotoxic, antimicrobial and insecticidal activities of Vitex agnus–castus’ essential oil from East Mediterranean region. Journal of Essential Oil–Bearing Plants, 18(6): 1500–1507.
Vitoratos, A., Bilalis, D., Karkanis, A. & Efthimiadou, A. 2013. Antifungal activity of plant essential oils against Botrytis cinerea, Penicillium italicum and Penicillium digitatum. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj–Napoca, 41(1): 86–92.
Whiley, H., Gaskin, S., Schroder, T. & Ross, K. 2018. Antifungal properties of essential oils for improvement of indoor air quality: A review. Reviews on environmental health, 33(1): 63–76.
Xia, Z., Mao, X. & Luo, Y. 1999. Study on antifungal mechanism of alpha–pinene. Bulletin of Hunan Medical University, 24(6): 507–509.
Yilar, M., Bayan, Y. & Onaran, A. 2016. Chemical composition and antifungal effects of Vitex agnus–castus L. and Myrtus communis L. plants. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj–Napoca, 44(2): 466–471.
Zhelev, I., Petkova, Z., Kostova, I., Damyanova, S., Stoyanova, A., Dimitrova–Dyulgerova, I., Antova, G., Ercisli, S., Assouguem, A, Kara, M. & Almeer, R. 2022. Chemical Composition and Antimicrobial Activity of Essential Oil of Fruits from Vitex agnus–castus L., Growing in Two Regions in Bulgaria. Plants, 11(7): 896.